Marco: Wat is jouw opleidingsachtergrond eigenlijk?
Maya: “Ik ben student Humanistiek geweest. Dat is een multidisciplinaire menswetenschap. Na mijn afstuderen was ik als docent betrokken bij het praktijkcentrum van de opleiding en heb ik samen met een aantal hoogleraren de Celebrantenopleiding opgezet. Deze opleiding had als doel rituelen op een eigentijds manier vorm te geven, volgens behoefte van de student volgens bepaalde waarden en zingevingskaders. Een celebrant is een professionele begeleider bij de viering van transitiemomenten in het leven, zoals bij een huwelijk of bij sterfte. Denk daarbij ook aan belangrijke gebeurtenissen als naamgeving, adoptie, adolescentie, pensionering, emigratie, inburgering of echtscheiding. Als celebrant is het belangrijk rituelen te kunnen afstemmen op je klanten. De persoonlijke overtuigingen, levensbeschouwing, levensfilosofie en persoonlijkheid van de klant zijn leidend. Je ontwikkelt samen een viering waarbij je gebruik maakt van rituelen en verschillende vormen van verbeelding. Zo geef je uiting aan gevoelens en emoties waarvoor woorden vaak tekort schieten.”

Marco: Wat is het belang van rituelen?
Maya: “Rituelen waren vroeger het domein van het geloof. Door de toenemende ontkerkelijking en individualisering in Nederland hebben veel rituelen aan belang verloren, maar de behoefte aan rituelen, die betekenis kunnen geven aan belangrijke levensgebeurtenissen zoals geboorte, huwelijk, sterven en andere gedenkwaardige momenten in het leven, is blijven bestaan. Rituelen markeren namelijk belangrijke overgangen in ieder mensenleven.”

Marco: Wat is een celebrantenopleiding?
Maya: “Een celebrant is een professionele begeleider bij de viering of herdenking van transitiemomenten in het leven. De celebrantenopleiding trok allerlei professionals aan, zoals basisschooldirecteuren, kunstenaars, theatermakers, psychologen, humanistisch -geestelijke verzorgers en leidinggevenden uit het bedrijfsleven. Deze professionals, de studenten van de opleiding, hadden allen de behoefte om sommige momenten waarbij zij betrokken waren te markeren met een ritueel.”

Marco: Als we nu kijken naar de rituelen bij onze opleiding Bestuurskunde, hoe kijk jij daar naar?
Maya: “Ik denk dan nu vooral aan de introductieweek, waar we eigenlijk gebruik maken van rituelen die gaan over het benadrukken van gezamenlijkheid, het maken van een nieuwe start en waarmee we een groepsgevoel willen creëren. Het is eigenlijk een inwijding, een markering van de start als student hoger onderwijs.
Daarnaast vind ik ook de pizza-momenten op de 11^e van het WBH, met bijvoorbeeld de derdejaars, steeds meer een ritueel worden. Zo’n gezamenlijke pizza-avond staat ook voor het onderstrepen van een opleidingssaamhorigheid voor studenten die stagelopen of bij andere opleidingen een minor volgen en dus een jaar geen onderwijs bij Bestuurskunde volgen.”

Marco: Wat zijn jouw eigen persoonlijke rituelen?
Maya: “Ik besteed veel aandacht aan het vieren van mijn verjaardag en wil met mijn vrienden stilstaan bij het leven. Ook wil ik graag het jaar afsluiten met Oud en Nieuw met het antwoord geven op vragen als ‘wat laat je achter’ en ‘wat wil je volgend jaar bekrachtigen’. Ook heb ik bij de overgang van mijn vorige baan bij het partijbureau van Groenlinks naar de HvA afscheid genomen van mijn collega’s door met elkaar een waardenpuzzel te maken, waarbij iedereen een aantal puzzelstukjes kreeg met daarop een bepaalde waarde. Gezamenlijk maakten we o bij mijn afscheid die puzzel.”

Marco: Hoe vind je dat wij nu uiting geven aan rituelen bij bijvoorbeeld de eerstejaarsstudenten?
Maya: “Dit jaar opende Arjan Trommel het jaar voor de nieuwe eerstejaars, waarna er een aantal minicolleges waren en een kennismaking plaatsvond met het Bestuurskunde-team. Dit vind ik een vrij talige introductie. We zouden ook meer kunnen doen met wat bestuurskundige symboliek, wat meer uiting geeft aan het gevoel: ik hoor bij en voel mij verbonden met de opleiding Bestuurskunde.

Wat mij betreft kunnen we ook meer doen met de bestuurskundige houten hamer, waarmee de opleiding in augustus 2011 gestart is, met daarop onder meer de handtekening van toenmalig wethouder en huidig staatssecretaris Eric van der Burg. Een rituele handeling zou dan kunnen zijn dat de opleiding hier elk jaar mee geopend wordt, of misschien dat een buiging of een applaus voor de hamer als ritueel past.

Zo zijn er bij de universiteit als eeuwenoud instituut allerlei rituelen die al heel lang bestaan, zoals het dagen van de toga of de opening van het universitaire jaar. Die opening voltrekt zich volgens een bepaalde volgorde en systematiek. Zoiets zou misschien ook bij het HBO kunnen passen in een vorm die daarbij past.”

Marco: Wat zouden we nog meer kunnen doen?
Maya: “Het ritueel van de start op het HBO, bij Bestuurskunde, zouden we nog meer kunnen bekrachtigen. Ook heb ik wel kritiek op de wijze waarop de propedeuse-uitreiking plaatsvindt. Dat is niet inclusief. Alleen de studenten die binnen één jaar hun P hebben behaald komen op zo’n uitreiking en krijgen een praatje, een roos een felicitatie en gaan op de foto, terwijl veel andere studenten ook hard hebben gewerkt en ook doorgaan naar het tweede jaar, zonder dat ze al in het bezit zijn van hun propedeuse. Beter is wellicht om een rite de passage in te voeren die van toepassing is op alle studenten die doorgaan naar jaar twee.”

Marco: Hoe zouden we de fysieke ruimte bestuurskundig meer kunnen ritualiseren?
Maya: “Ik denk dat dat belangrijk is en studenten zich daar ook op die plek een onderdeel van een (leer)gemeenschap kunnen voelen. Ook de pingpongtafel heeft een duidelijke verbindende functie voor studenten onderling en ook samen met docenten. Ritualisering van de ruimte is verder ook een kwestie van esthetiek. Nu is de 11^e verdieping weinig sfeervol en erg rommelig. We zouden daar meer een bestuurskundige identiteit aan kunnen verbinden. Een ruimte die ‘bestuurskunde’ uitstraalt en waar studenten zich nog meer thuis voelen en ook blijven ‘hangen’ na de lessen en werkcolleges.

We zouden ook een mooie vitrine kunnen neerzetten met daarin een aantal opvallende afstudeerproducten en goede voorbeelden van projecten. Verhalen, tijdschriften en foto’s van studenten en docententeam doen het ook altijd goed. Alumni en externe partners zouden ook meer een gezicht en profiel kunnen krijgen op de 11^e verdieping. En een lekkere bank, fauteuil, doet het natuurlijk ook altijd goed: voor een goed bestuurskundig gesprek.”

Marco: Zijn gezamenlijke rituelen nog wel van deze tijd met zoveel diversiteit in onze studentenpopulatie?
Maya: “Ik denk het wel. Je moet zoeken naar de gemeenschappelijke waarden en deze benadrukken. Iedere student heeft voor deze opleiding gekozen en voor veel studenten bestaat de behoefte om van deze gemeenschap een aantal jaar deel uit te maken. We moeten zoveel mogelijk op zoek gaan naar wat veel studenten belangrijke onderwerpen vinden en daarbij aansluiten.

Verder is het zo dat er altijd in de tijd belangrijke momenten zijn die we belangrijk kunnen maken, zoals de start en het einde van het studiejaar, de week voor de kerstvakantie met kerst en Oud en Nieuw en de tussentijdse pizza-avonden voor studenten die meer afstand hebben tot de opleiding in jaar 3 tijdens hun minor of stage en in jaar 4 tijdens het semester dat ze afstuderen en studenten met bijzondere studiepaden.”

Genoeg te doen en te ritualiseren dus bij onze opleiding! Dank Maya voor dit gesprek!

Zie voor meer informatie over de opleiding tot celebrant: https://www.uvh.nl/onderwijs/celebrantenopleiding.