Voorwoord
Rechtvaardige processen. Of besluit-vorming. Hoe je het ook verwoordt, sexy klinkt het niet. Toch ligt de sleutel tot rechtvaardigheid in de stad misschien wel in de manier waarop we samen besluiten vormen. Want hoe betrek je bijvoorbeeld volkstuinders en energiebedrijven? Of huidige en toekomstige bewoners? Welke zeggenschap krijgen ervaringsdeskundigen of bestuurders? En wie betrek je in welke stap van het vormen van een besluit? Hoe zorg je voor navolgbare en inclusieve processen?
Susan Fainstein noemt procedurele rechtvaardigheid dan ook als een van de drie belangrijkste bouwstenen voor een rechtvaardige stad - samen met erkenningsrechtvaardigheid en verdelingsrechtvaardigheid. Over die bouwstenen lees je in de vorige en volgende editie van Bewogen Stad.
Rechtvaardige processen zijn extra relevant nu de gemeenteraad dit voorjaar een nieuwe set spelregels voor inspraak en participatie heeft aangenomen: de participatieverordening. In deze spelregels maakt zij onderscheid tussen projecten van burgers of ondernemers (overheidsparticipatie), projecten van de gemeente (burgerparticipatie) en structurele samenwerkingen op buurtniveau (netwerkparticipatie).
In deze editie lees je over hoe mensen samenwerken aan de stad en hoe zij rechtvaardigheid proberen vorm te geven of ervaren. Zoals in het artikel over Burgerberaden, waarin gelote burgers, geholpen door experts, over moeilijke onderwerpen mogen adviseren. En over Collectief Eigendom, waarbij bewoners samen zorgen voor een deel van de stad en daarbij een participerende overheid tegenkomen. Daarnaast lees je over hoe ontwerp , theater, en toekomstbewustzijn elk bijdragen aan rechtvaardigheid in samenwerking en besluit-vorming. Wil je daar zelf mee aan de slag? Mis dan niet het artikel procesontwerp voor dummies! Veel plezier.
Dit nummer van Bewogen Stad, met als thema Rechtvaardigheid en Besluitvorming, is actueler dan ooit. De reden is dat juist dit thema in het land onder druk staat. Nu zult u zeggen: “In Nederland, het land waar de burgerparticipatie en de inspraak zo ongeveer lijkt te zijn uitgevonden?” Ja, ook in Nederland.
Ik wil als voorbeeld Amsterdam nemen. Een stad met een links stadsbestuur met mondige bewoners en veel inspraakmogelijkheden. Vanuit een bepaald perspectief de ideale context voor een rechtvaardige besluitvorming. Er wordt namelijk idealiter naar die bewoners geluisterd en op basis van de diversiteit van meningen een afgewogen besluit genomen. Zo niet als het om het, voor links zeer belangrijke, thema duurzaamheid gaat. Dan komt de autoritaire reflex bovendrijven en wordt er helemaal niet meer geluisterd naar wat bewoners vinden. Sterker nog, de zwaksten worden opgezocht om zo het beleid zonder enige inspraak te kunnen doorvoeren.
Ik wil dit graag illustreren aan de hand van de Diemerscheg. Amsterdam heeft acht “scheggen”. Dit zijn natuurgebieden die diep de stad doordringen en zo de stad van veel groen in de directe omgeving voorzien. Eén van die scheggen is de Diemerscheg, een gebied ingeklemd tussen Driemond, het Amsterdam-Rijnkanaal en de A9. Dit gebied is het laatst overgebleven “zoekgebied” voor vier windmolens. Met andere woorden, de gemeente Amsterdam wil er gewoon vier windturbines plaatsen. Middenin het groen dat door zeer veel mensen uit bijvoorbeeld Amsterdam Zuidoost wordt gebruikt en middenin een gebied waar ook twee volkstuinen zijn gevestigd: Volkstuin Vereniging Linnaeus en Volkstuin Vereniging Frankendael.
Ik denk dat het hier om ongeveer 800-900 volkstuinders gaat. Die volkstuinen zijn een toonbeeld van duurzaam tuinieren, diversiteit op zo ongeveer alle criteria (etniciteit, klasse, gender) en hanteren een verenigingsmodel. Mensen zijn samen verantwoordelijk voor het terrein en onderhouden het zelf. Je zou het een kleine common kunnen noemen. Maar het zijn ook mensen die geen lange traditie hebben in burgerparticipatie en inspraak. Zij hebben ook geen lange traditie in belangenstrijd en mijn vermoeden is dat er ook weinig netwerken zijn richting de lokale overheid.
Wat hier ook belangrijk is: de Diemerscheg ligt in Amsterdam Zuidoost. Een stadsdeel met sociaaleconomische achterstanden, grote maatschappelijke problemen en een lage organisatiegraad. Kortom een kwetsbaar stadsdeel. Dit kwetsbare stadsdeel wordt vanuit het “hoge” doel van duurzaamheid als volgt behandeld: er wordt anderhalf jaar géén contact opgenomen met de bewoners van de volkstuinen en de omliggende gebruikers van de Diemerscheg. Er wordt de schijn van inspraak gegeven, want dat die windmolens er moeten komen staat vast. Er wordt moreel superieur geargumenteerd (nadat er dan eindelijk iets van contact is gelegd). Zo zei de verantwoordelijke wethouder tegen het bestuur van de volkstuinen dat “als zij niet zouden meegaan met het plaatsen van vier windmolens er elders “slachtoffers” zouden vallen”.
De combinatie van het alomvattende thema “duurzaamheid”, een kwetsbaar stadsdeel, kwetsbare mensen en een links stadsbestuur maakt dat de rechtvaardigheid in de besluitvorming enorm onder druk is komen te staan. En dan heb ik het niet over de uitkomst van een proces maar over de inhoud van dat proces. Mijn inschatting is dat het politiek vertrouwen bij de bewoners en gebruikers van de Diemerscheg weer een enorme knauw heeft gekregen. En dat allemaal dankzij een proces dat door een links stadsbestuur niet wordt ingericht omdat duurzaamheid nu eenmaal boven alles gaat.
En zo, beste lezer, is dit nummer van Bewogen Stad, met als thema Rechtvaardigheid en Besluit-vorming, actueler dan ooit.
RECHTVAARDIGHEID & BESLUITVORMING
Rechtvaardige processen. Of besluit-vorming. Hoe je het ook verwoordt, sexy klinkt het niet. Toch ligt de sleutel tot rechtvaardigheid in de stad misschien wel in de manier waarop we samen besluiten vormen. Want hoe betrek je bijvoorbeeld volkstuinders en energiebedrijven? Of huidige en toekomstige bewoners? Welke zeggenschap krijgen ervaringsdeskundigen of bestuurders? En wie betrek je in welke stap van het vormen van een besluit? Hoe zorg je voor navolgbare en inclusieve processen?
Susan Fainstein noemt procedurele rechtvaardigheid dan ook als een van de drie belangrijkste bouwstenen voor een rechtvaardige stad - samen met erkenningsrechtvaardigheid en verdelingsrechtvaardigheid. Over die bouwstenen lees je in de vorige en volgende editie van Bewogen Stad.
Rechtvaardige processen zijn extra relevant nu de gemeenteraad dit voorjaar een nieuwe set spelregels voor inspraak en participatie heeft aangenomen: de participatieverordening. In deze spelregels maakt zij onderscheid tussen projecten van burgers of ondernemers (overheidsparticipatie), projecten van de gemeente (burgerparticipatie) en structurele samenwerkingen op buurtniveau (netwerkparticipatie).
In deze editie lees je over hoe mensen samenwerken aan de stad en hoe zij rechtvaardigheid proberen vorm te geven of ervaren. Zoals in het artikel over Burgerberaden, waarin gelote burgers, geholpen door experts, over moeilijke onderwerpen mogen adviseren. En over Collectief Eigendom, waarbij bewoners samen zorgen voor een deel van de stad en daarbij een participerende overheid tegenkomen. Daarnaast lees je over hoe ontwerp , theater, en toekomstbewustzijn elk bijdragen aan rechtvaardigheid in samenwerking en besluit-vorming. Wil je daar zelf mee aan de slag? Mis dan niet het artikel procesontwerp voor dummies! Veel plezier.
Dit nummer van Bewogen Stad, met als thema Rechtvaardigheid en Besluitvorming, is actueler dan ooit. De reden is dat juist dit thema in het land onder druk staat. Nu zult u zeggen: “In Nederland, het land waar de burgerparticipatie en de inspraak zo ongeveer lijkt te zijn uitgevonden?” Ja, ook in Nederland.
Ik wil als voorbeeld Amsterdam nemen. Een stad met een links stadsbestuur met mondige bewoners en veel inspraakmogelijkheden. Vanuit een bepaald perspectief de ideale context voor een rechtvaardige besluitvorming. Er wordt namelijk idealiter naar die bewoners geluisterd en op basis van de diversiteit van meningen een afgewogen besluit genomen. Zo niet als het om het, voor links zeer belangrijke, thema duurzaamheid gaat. Dan komt de autoritaire reflex bovendrijven en wordt er helemaal niet meer geluisterd naar wat bewoners vinden. Sterker nog, de zwaksten worden opgezocht om zo het beleid zonder enige inspraak te kunnen doorvoeren.
Ik wil dit graag illustreren aan de hand van de Diemerscheg. Amsterdam heeft acht “scheggen”. Dit zijn natuurgebieden die diep de stad doordringen en zo de stad van veel groen in de directe omgeving voorzien. Eén van die scheggen is de Diemerscheg, een gebied ingeklemd tussen Driemond, het Amsterdam-Rijnkanaal en de A9. Dit gebied is het laatst overgebleven “zoekgebied” voor vier windmolens. Met andere woorden, de gemeente Amsterdam wil er gewoon vier windturbines plaatsen. Middenin het groen dat door zeer veel mensen uit bijvoorbeeld Amsterdam Zuidoost wordt gebruikt en middenin een gebied waar ook twee volkstuinen zijn gevestigd: Volkstuin Vereniging Linnaeus en Volkstuin Vereniging Frankendael.
Ik denk dat het hier om ongeveer 800-900 volkstuinders gaat. Die volkstuinen zijn een toonbeeld van duurzaam tuinieren, diversiteit op zo ongeveer alle criteria (etniciteit, klasse, gender) en hanteren een verenigingsmodel. Mensen zijn samen verantwoordelijk voor het terrein en onderhouden het zelf. Je zou het een kleine common kunnen noemen. Maar het zijn ook mensen die geen lange traditie hebben in burgerparticipatie en inspraak. Zij hebben ook geen lange traditie in belangenstrijd en mijn vermoeden is dat er ook weinig netwerken zijn richting de lokale overheid.
Wat hier ook belangrijk is: de Diemerscheg ligt in Amsterdam Zuidoost. Een stadsdeel met sociaaleconomische achterstanden, grote maatschappelijke problemen en een lage organisatiegraad. Kortom een kwetsbaar stadsdeel. Dit kwetsbare stadsdeel wordt vanuit het “hoge” doel van duurzaamheid als volgt behandeld: er wordt anderhalf jaar géén contact opgenomen met de bewoners van de volkstuinen en de omliggende gebruikers van de Diemerscheg. Er wordt de schijn van inspraak gegeven, want dat die windmolens er moeten komen staat vast. Er wordt moreel superieur geargumenteerd (nadat er dan eindelijk iets van contact is gelegd). Zo zei de verantwoordelijke wethouder tegen het bestuur van de volkstuinen dat “als zij niet zouden meegaan met het plaatsen van vier windmolens er elders “slachtoffers” zouden vallen”.
De combinatie van het alomvattende thema “duurzaamheid”, een kwetsbaar stadsdeel, kwetsbare mensen en een links stadsbestuur maakt dat de rechtvaardigheid in de besluitvorming enorm onder druk is komen te staan. En dan heb ik het niet over de uitkomst van een proces maar over de inhoud van dat proces. Mijn inschatting is dat het politiek vertrouwen bij de bewoners en gebruikers van de Diemerscheg weer een enorme knauw heeft gekregen. En dat allemaal dankzij een proces dat door een links stadsbestuur niet wordt ingericht omdat duurzaamheid nu eenmaal boven alles gaat.
En zo, beste lezer, is dit nummer van Bewogen Stad, met als thema Rechtvaardigheid en Besluitvorming, actueler dan ooit.